Answering Jihad: a better way forward

Boekverslag: Nabeel Qureshi
(Zondervan, Grand Rapids, 2016)

In alles discussies in deze tijd over islamitisch radicalisme, jihad en aanslagen, is er teveel polarisatie, te veel misinformatie, te veel verkeerd gerichte woede, te weinig balans en veel te weinig liefde en bewogenheid. Mede daarom besloot Nabeel Qureshi, ex-moslim, nu Jezus-volgeling, om dit boekje te publiceren, met daarin antwoorden op vragen die hij veel liever individueel zou bespreken. In het zwart-witte debat (‘Radicale islam hoort niet bij de echte islam’ vs. ‘Islam is gewelddadig, dus elke moslim is in potentie gewelddadig’) is het tijd voor een alternatief geluid – vanuit christelijk perspectief. Dat geluid ligt in het benoemen van de realiteit van geweld in de bronnen van de Islam (de Koran, de hadith en het leven van Mohammed), en tegelijk de moslims als mensen, geschapen naar het beeld van God, te benaderen in liefde en compassie, vanuit het gebod van Jezus om zelfs je vijanden lief te hebben.
Qureshi neemt zijn eigen leven als voorbeeld om te laten zien dat moslims die zelf werkelijk zich gaan verdiepen in de bronnen van de islam – en dat is heel makkelijk tegenwoordig – onherroepelijk op een driesprong zullen komen: Ze moeten kiezen om de Islam vanwege de gewelddadige bronnen te verlaten, om apathisch te blijven met betrekking tot dat geweld in de bronnen, of om radicaal en dus met geweld die bronnen na te volgen. Dat laatste gebeurt helaas zeer veel, tot ontsteltenis van vele vreedzame ouders. De radicaliserende groep ziet de oude bronnen als authentiek en geven daar, uiteraard omgeven met andere factoren, radicaal gehoor aan, ingegeven door de recruterings-strategie van organisaties als ISIS.
Qureshi bespreekt in drie delen 18 vragen met betrekking tot Jihad, geweld, radicalisering en de christelijke visie daarop. Deel 1 gaat over de oorsprong van Jihad. Deel 2 over de Jihad vandaag de dag en deel 3 over Jihad in Judeo-christelijke context.
Qureshi neemt een aantal duidelijke standpunten in, waarbij hij telkens weer benadrukt dat verschil in mening niet betekent dat je moslims (of anderen) niet lief kunt hebben. Zo noemt hij Islam geen religie van vrede – hooguit ‘vrede na onderwerping’. En is hij van mening dat moslims en christenen niet dezelfde God dienen. Over dat laatste complexe onderwerp publiceert Qureshi in het najaar een boek.

Qureshi staat vrij lang stil bij Soera 9, Het Berouw (Al Tauba). Qureshi noemt deze soera consequent ‘Disavowal – Al-Bara’a, wat zoveel betekent als ‘afschaffing’. Het is, in de uitleg van Qureshi, zo’n beetje de laatst geopenbaarde soera, waarin Mohammed niet meer gebonden is aan eerder gesloten verdragen. De soera staat bol van geweld richting anderen en kunnen gelden als de laatste “Marching orders”: vanaf nu moet de islam als beste religie heersen over alle andere religies, inclusief christendom en jodendom. Dit gebaseerd op theologische gronden, niet op politieke gronden. Hier wordt de basis gelegd voor de jihad, die daarom zeker niet alleen defensief is, maar vooral ook aanvallend bedoeld, want de islam moet heersen. Qureshi staaft zijn bespreking met een appendix van 6 pagina’s met citaten uit de Hadithcollectie van Bukhari over de jihad.

Qureshi staat ook terecht stil bij de lobby van islamitische organisaties om elke vorm van kritiek op de islam en islamitische praktijken als islamofobie te veroordelen. Opkomend voor belangen en rechten van moslims, proberen sommige organisaties de vrijheid van meningsuiting in te perken ten gunste van islamitische uitingen. Hierdoor wordt elke vorm van kritisch-islamitische-gedachten-onder-de-loep-leggen, gezien als islamofobie of zelfs moslimhaat. Een kwalijke zaak, vindt Qureshi terecht. Hij houdt niet op te benadrukken dat kritische vragen stellen over de fundamenten van de islam moet mogen, en bovendien heel goed samen kan, en moet gaan met liefde en compassie voor moslims als schepsels van God. Het antwoord op de Jihad is spreken over de waarheid van de islam met compassie voor moslims (p.143). Hij zegt dit expliciet vanuit zijn christelijke overtuiging.

Dat is het sterke punt van het boek: er spreekt veel liefde voor moslims uit, ingegeven door het feit dat hij zelf natuurlijk veel vrienden en familie heeft die moslims zijn en van wie hij houdt. Voor wie hij ook bezorgd is dat ze slachtoffer zullen worden van het zwart-witte polariseren.

Answering Jihad is duidelijk niet een boek om de islam en moslims te bashen (al zullen sommige moslims dat waarschijnlijk wel zo zien, die niet het onderscheid kunnen of willen maken tussen kritiek op de islam als religieus systeem en moslims als individuele gelovigen). Qureshi komt er tegelijk ronduit voor uit dat zijn boek niet onbevooroordeeld is, en niet volledig, en dat de materie hem heel persoonlijk raakt, als ex-moslim die zelf op de driesprong stond van Geloofsafval, Apathie of Radicalisering. Hij spreekt vanuit zijn hart en zijn christelijke overtuiging dat de woorden van Jezus om je vijand lief te hebben wat hem betreft het krachtigste antwoord is op de gewelddadige jihad. Dit antwoord geeft namelijk ook de kracht om moslims met de grootst mogelijke waardigheid te behandelen: Als beelddragers van God. Deze getoonde kwetsbaarheid maakt het boekje geloofwaardig.

Het boekje is snel geschreven en daarom hier en daar wat kort door de bocht. Iets meer aandacht voor de redenen waarom iemand (heel snel) kan radicaliseren zou niet misstaan. Ook over de kruistochten en de Egyptische revolutie van Sisi valt meer te zeggen dan hij nu doet. Het zij hem vergeven, gezien de tijd waarin hij het boekje schreef. Het is een informatieve, eerste aanzet tot een andere houding richting de realiteit van gewelddadige jihad.

Mijn hoop is dat christenen van dit schrijven kunnen leren om niet met Qureshis argumentatie de moslims en masse om de oren te slaan (daar is het niet voor bedoeld), maar inderdaad het onderscheid te kunnen maken tussen de Islam als religieus systeem en de moslim-gelovige als buurman/vrouw.
Christenen moeten met moslims mee willen lopen in hun zoektocht. De keuzes waar een zoekende moslim zich voor geplaatst gaat weten, is gevaarlijk. Er is een beter alternatief, en dat is het christelijk wereldbeeld dat we met hen moeten delen. Want het christelijk geloof valt niet in de val van angst of vechten – “Fear and fighting only fuel the radical fire”. Het geeft juist een aantrekkelijke alternatieve richting aan op die driesprong.
Qureshis aanbeveling is om als christenen uit de comfortzone te stappen, met moslims mee op te lopen, leren kennen en voor te leven wat Jezus leerde: Heb je vijanden lief. In liefde en vriendschap níet zwijgen over de waarheid in de islamitische bronnen (daar schiet niemand wat mee op), maar tegelijk Jezus’ liefde en bewogenheid voorleven. Nog voordat zoekende moslims op die vervelende driesprong terecht komen.

Dat lijkt me een goede, positieve uitdaging. Het boekje geeft hier een mooie aanzet toe.

Aanbevolen!